Di tích đồn Đồng Mu, xã Xuân Trường, Bảo Lạc, Cao Bằng (Ảnh TL)

Họ Tô xã Xuân Trường là dân nơi khác đến xã Đồng Mu (nay là xã Xuân Trường) làm thuê làm mướn, sau đó lấy vợ, lấy chồng định cư lập nghiệp phát triển cho đến ngày nay.

Họ Tô xã Xuân Trường có đến 4 chi gồm Họ Tô Đồng Mu, Họ Tô Thua Tổng, Họ Tô xóm Nà Chộc, Họ Tô Xuân Trường. Nguồn gốc mỗi chi từ đâu đến và đến từ thời nào thì các cụ cao tuổi trong và ngoài họ ở địa phương cũng không ai biết. Một số chi Họ Tô xã Xuân Trường đã có bài giới thiệu chi họ. Dưới đây là giới thiệu 1 chi họ (chi họ ông Tô Ngọc Đường).

Ông Tổ của chi họ tên là gì, từ đâu đến và đến thời gian nào đều không rõ. Nhưng chi họ đã đến đời thứ 6 nên phán đoán là các cụ đến đất này từ hàng trăm năm. Nghe kể lại là các cụ đến làm thuê làm mướn, xây dựng gia đình sinh được hai người con là Tô Thị Eng và Tô Văn Khì. Ông Tô Văn Khì là đời 2, lấy vợ ở xã Đồng Mu sinh 1 con trai là Tô Văn Hiên.

Ông Tô Văn Hiên là đời 3 sinh được 5 con trai và 2 con gái.

Năm người con trai là đời 4 sinh thêm nhiều con cháu là thế hệ thứ 5 và thứ 6.

Chi họ có 12 hộ với khoảng 40 nhân khẩu (không tính các hộ con gái đã đi lấy chồng).

(Ông Tô Ngọc Đường, đại diện chi họ mất năm 2015 nên chỉ cung cấp được những thông tin trên đây, không hỏi thêm được những thông tin khác).

                                                       Tô Ngọc Đường