Phát triển nghề thủ công mỹ nghệ ở xã Hội Ninh (Ảnh TL)

          Sự hình thành chi Họ Tô Đình:

          Ngài Thủy tổ Họ Tô hiệu là cụ Tô Đình Cường, sinh sống tại làng Tương Trạch (?), phủ Hà Nội, trong cảnh loạn ly cuối triều Lê, ngài đã đi xây dựng quê hương mới tại làng Sa Ba, xã Trực Nội, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định. Dòng họ phát triển vươn lên trong sự hà khắc của chế độ phong kiến suốt 4 đời, đến đời thứ 5 có sự phân hóa về nơi cư trú.

          Năm 1829, dưới triều vua Minh Mạng thứ 10, triều đình sắc phong cụ Nguyễn Công Trứ là Dinh Điền Sứ đi khai khẩn vùng đất ven biển Ninh Bình, tổ chức lập nên làng xã là huyện Kim Sơn trù phú ngày nay.

          Cụ Tổ Tô Đình Thóc (đời thứ 5) là người đầu tiên từ dòng Họ Tô Đình có mặt tại vùng đất sơ khai của huyện Kim Sơn. Cụ để lại hai người con trai ở quê là cụ Khoát và cụ Đạt, dẫn theo người con trai thứ ba là cụ Tô Đình Đạo và hai người con gái là bà Tô Thị Ngôn, bà Tô Thị Ngữ và một người cháu con cụ Tô Đình Khô (anh cả cụ Tô Đình Thóc) là cụ Tô Đình Lộc đến vùng đất mới vào năm 1829, tại thôn Tuân Hóa, xã Hồi Ninh, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình. Cụ Tô Đình Thóc được dân làng tín nhiệm cử ra giữ chức Lý trưởng trong làng, đến khi tuổi cao cụ trở về quê gốc và viên tịch tại quê Sa Ba. Hai cụ Lộc và cụ Đạo ở lại Kim Sơn khai khẩn mở mang dòng họ con cháu ngày nay.

          Sựphát triển của dòng Họ Tô Đình thôn Tuân Hóa (1829 - 2011):

          Trải qua lịch sử 182 năm hình thành và phát triển của huyện Kim Sơn, rừng vàng biển bạc; với truyền thống bất khuất kiên cường của dân tộc Việt Nam, Họ Tô luôn nêu cao tinh thần chống áp bức, bóc lột, bảo vệ độc lập dân tộc, quý trọng và gìn giữ những thuần phong mỹ tục, văn hóa, ghi nhớ công ơn Tổ tiên.

          Trải qua 7 đời có mặt tại Tuân Hóa, Kim Sơn dòng họ có 69 gia đình, với 230 nhân khẩu, trong đó có 121 đinh.  Tại Kim Sơn dòng họ chủ yếu làm ăn sinh sống bằng nghề thuần nông. Nhưng lớp hậu duệ ngày nay đang có mặt tại Kim Sơn gồm có 47 gia đình và con cháu, còn sinh sống tại một số thành phố, tỉnh là:

          Thành phố Hà Nội 9 gia đình.

          Thành phố Hồ Chí Minh 7 gia đình.

          Huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau 4 gia đình.

          Tại Cộng hòa Séc 2 gia đình.

          Chi họ có 9 người tham gia cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và 23 người tham gia cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ; nhưng nhờ phúc Tổ con cháu trong chi họ đều hoàn thành nhiệm vụ và trở về quê hương, chỉ có 1 người là thương binh.  

          Chi họ có 3 người là bác sĩ, 15 người tốt nghiệp đại học, trong đó có 4 người đại học quân sự. Có 1 Thạc sĩ là Đại tá Tô Đình Hải, giảng viên Học viện Khoa học quân sự, Bộ Quốc phòng; số còn lại hiện đang công tác hoặc đã nghỉ hưu ở các ngành công an, quân sự, hành chính, giáo dục, y tế trên khắp mọi miền Tổ quốc.

          Tộc trưởng trước đây là ông Tô Đình Tân, nay ông Tô Đình Tân đã mất, Tộc trưởng là ông Tô Đình Ngọc – Giám đốc Bệnh viện huyện Kim Sơn.

          Điều đáng quý là đã xa quê gần 200 năm, nhưng chi Họ Tô Đình vẫn giữ mối quan hệ với Họ Tô quê gốc ở thôn Sa Ba, xã Trực Nội, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định và hàng năm vẫn có người về quê theo giỗ tết. Chi họ đã phát triển đến đời thứ 7, nếu tính theo quê gốc là đời 12, nhưng con cháu trong chi họ vẫn chỉ dùng một chữ đệm là “Đình” từ cụ Thủy tổ Tô Đình Cường.

          Nhìn chung con cháu Họ Tô Kim Sơn luôn có ý chí phấn đấu, học tập, phát huy truyền thống đạo đức cao quý của dòng họ. Con cháu đang học tập, công tác, làm ăn sinh sống trên khắp mọi miền đất nước đều tiến bộ, trưởng thành, góp phần xây dựng quê hương, tô thêm truyền thống dòng Họ Tô Đình.

                                               Tô Đình Kỳ (đời 4)