Nông dân xã Hà Vị thu hoạch lúa (Ảnh TL).

          Trưởng họ hiện nay của Họ Tô thôn Nà Cà, xã Hà Vị, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Cạn là ông Tô Văn Phùng, sinh năm 1946, người dân tộc Tày, vợ là bà Nguyễn Thị Lụa, người dân tộc Kinh gốc Phú Thọ. Ông Tô Văn Phùng là Trưởng Ban liên lạc Họ Tô tỉnh Bắc Kạn.

          Theo lời kể của ông Tô Văn Phùng, ông Tổ Họ Tô thôn Nà Cà có 5 anh em trai. Vì cuộc sống mưu sinh nên 5 anh em cùng đi tìm vùng đất mới để làm ăn sinh sống và đã chọn Bắc Kạn làm điểm đến. Lúc đầu họ tạm cư tại thôn Lương Kén, xã Hà Vị, huyện Bạch Thông. Sau khi người anh cả lập gia đình, anh em lại bàn nhau tìm nơi định cư mới cho phù hợp với nghề làm ruộng.

          Người anh cả Tô Văn Lẻ đưa vợ đến định cư ở thôn Nà Cà, xã Hà Vị, huyện Bạch Thông, người em thứ 2 Tô Văn Khanh đến thôn Lũng Trang, xã Lục Bình, người em thứ 3 là Tô Văn Lân, lấy vợ nhưng không có người nối dõi, người em thứ 4 là Tô Văn Hanh đi đâu mất tích, người em thứ 5 là Tô Văn Khoa, đi làm hầm mỏ không may bị tai nạn chết sớm.

          Như vậy, ông Tô Văn Lẻ trở thành Khởi tổ của Họ Tô thôn Nà Cà, xã Hà Vị, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn. Tính từ Khởi tổ đến các thế hệ mới sinh đã truyền kế được 6 đời.

          Họ Tô thôn Nà Cà hiện có 3 chi:

          Chi cả ở tại thôn Nà Cà, xã Hà Vị, huyện Bạch Thông, hiện có 3 hộ với 11 nhân khẩu. Trưởng chi đồng thời là Trưởng họ là ông Tô Văn Phùng, đời thứ 4.

          Chi hai ở tại thôn Lũng Chén, xã Hà Vị, huyện Bạch Thông, hiện có 7 hộ với 20 nhân khẩu. Trưởng chi là ông Tô Văn Chiến, đời thứ 4.

          Chi ba ở tại thôn Lũng Trang, xã Lục Bình, huyện Bạch Thông, hiện có 3 hộ với 15 nhân khẩu. Trưởng chi là ông Tô Văn Hiếu, sinh năm 1968, đời thứ 4.

          Tổng cộng Họ Tô thôn Nà Cà có 13 hộ với 46 nhân khẩu.

          Nghề nghiệp chính là làm ruộng. Đời sống còn khó khăn, vẫn còn hộ nghèo.

          Mộ của Khởi tổ Tô Văn Lẻ hiện táng tại thôn Cà Nà, xã Hà Vị.

          Việc cúng giỗ theo phong tục của người Tày Bắc Kạn, không có nhà thờ họ chung. Chỉ tập trung cúng tổ tiên và tảo mộ vào dịp Thanh minh ngày 3 tháng Ba âm lịch hằng năm. Gia phả, tộc phả chủ yếu là truyền ngôn.

          Việc học hành của con cháu ở mức độ bình thường.

          Những người tiêu biểu của chi họ có:

          Ông Tô Văn Lu (1930 -2014), đời thứ 3, nguyên Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Lục Bình.

          Các ông Tô Văn Phùng, Tô Văn Chiến, Tô Văn Dịch tham gia bộ đội chống Mỹ.

          Ông Tô Văn Thiển, cán bộ Văn phòng Ủy ban nhân dân tỉnh Bắc Kạn.

          Ghi chú: Theo ông Tô Văn Phùng, từ đời thứ 2, các cụ Họ Tô Xuân thôn Nà Nghìu, xã Lục Bình và Họ Tô Văn thôn Nà Cà, xã Hà Vị đã nhận nhau là anh em và từ đó đến nay mọi việc lớn nhỏ, hai họ đều qua lại giúp đỡ lẫn nhau như anh em ruột thịt.

                                                            Tô Văn Sâm

                          (Theo lờ kể của ông Tô Văn Phùng - Trưởng họ)