Một góc thị trấn Đức Phong ngày nay (Ảnh TL)

          Nguồn gốc chi Họ Tô ở tỉnh Bình Phước, là một bộ phận Họ Tô ở xã Bình Phước, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi.

          Vào những năm thập niên 50 của thế kỷ trước, do biến cố của cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước của dân tộc Việt Nam, từ vùng đất của Thủy tổ ở Bình Sơn, Quảng Ngãi, một bộ phận chắt, chít của Thủy tổ Tô Văn Trường của Họ Tô huyện Bình Sơn như các cụ: Tô Sơn, Tô Ngư, Tô Tặn, Tô Hộ, Tô Thị Ry, Tô Dương, Tô Ấm di cư vào tận dinh điền Bù Na, tỉnh Bình Phước dưới thời Ngô Đình Diệm (nay là tỉnh Bình Phước) để sinh cơ lập nghiệp. Hiện nay, trong số 7 cụ di cư vào tỉnh Bình Phước chỉ còn lại duy nhất cụ Tô Ấm 85 tuổi, cụ là người cao niên nhất của chi Họ Tô ở tỉnh Bình Phước, con cháu gọi cụ là Trưởng tộc.

          Sau ngày thống nhất đất nước, một số con cháu chi Họ Tô ở Bình Sơn, Quảng Ngãi cũng vào tỉnh Bình Phước làm ăn, sinh sống nên con cháu chi Họ Tô ở tỉnh Bình Phước ngày càng thêm đâm chồi nảy lộc. Con cháu chi Họ Tô sống rải rác trong tỉnh Bình Phước, nhưng tập trung chủ yếu ở huyện Bù Đăng:

          Xã Nghĩa Trung (Bù Đăng) có 16 hộ, 83 nhân khẩu

          Thị trấn Đức Phong (Bù Đăng) có 19 hộ, 90 nhân khẩu

          Thành phố Đồng Xoài có 7 hộ với 29 nhân khẩu

          Thị xã Phước Long có 1 hộ với 3 nhân khẩu

          Tỉnh đến năm 2012, con cháu chi họ Tô tại tỉnh Bình Phước có 43 hộ với 205 nhân khẩu.

          Con cháu Họ Tô ở tỉnh Bình Phước chủ yếu sống bằng nghề nông, thu nhập từ cây điều (đào), cây cao su…; một số là công chức nhà nước, cán bộ lão thành cách mạng, cán bộ hưu trí, còn lại một số ít sống bằng nghề kinh doanh buôn bán.

          Nhìn chung con cháu có mức sống trung bình, cần cù hiếu học, số người có bằng đại học và trên đại học là 14 người.

Chi Họ Tô ở tỉnh Bình Phước chưa có nhà thờ họ. 5 năm trước đây vào ngày 10 tháng Ba âm lịch, có khoảng 70 – 80 người con cháu nhóm họp về nhà ông Tô Đức ở thị trấn Đức Phong, huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước để tổ chức giỗ vọng Thủy tổ Tô Văn Trường.

         Trong buổi họp mặt này, con cháu chi Họ Tô ở Bình Phước đã quyết định sẽ quyên góp tiền để xây dựng ngôi từ đường, lập gia phả chi nhành Họ Tô ở tỉnh Bình Phước, để có cơ sở lưu giữ cho con cháu mai sau biết gốc tích cội nguồn.

          Tô Đức