Nhân dân Đại Bình huyện Đàm Hà ra quân làm sạch môi trường biển (Ảnh TL)

          Giữa thế kỷ 17 (1650),  có 3 anh em ruột từ xa đến vùng biển Đại Bình, Đầm Hà, Quảng Ninh để đánh bắt cá. Thấy địa bàn Đại Bình đất đai màu mỡ, anh cả Tô Đắc Thọ định cư tại đó.

          Người em thứ hai: Tô Đắc Hòa chuyển đến Tiên Yên, Quảng Ninh. Người em thứ ba Tô Đắc Bình chuyển về Bắc Giang. Tô Đắc Hòa sau khi chuyển về Tiên Yên, Quảng Ninh sinh cơ lập nghiệp, đến nay sự phát triển của con cháu cụ cũng chưa có dịp tìm hiểu kỹ về  số khẩu, số hộ. Cụ Tô Đắc Bình chuyển về Bắc Giang cũng chưa có thông tin cụ thể.

          (Hiện nay ở huyện Tiên Yên, Quảng Ninh có hai chi Họ Tô: 1 chi xã Đông Ngũ; 1 chi thôn Thác Bưởi, xã Tiên Lãng với khoảng 200 hộ, có thể dòng dõi cụ Tô Đắc Hòa – Ban Biên tập).

          Lúc khai cơ lập nghiệp ở xã Đại Bình, cũng là lúc xã Dục Yên có dòng Họ Hoàng sinh sống. Họ Tô và Họ Hoàng cùng nhau phân chia địa giới làm ăn. Đặc biệt tại Đại Bình xét thấy nơi để hài cốt cụ Tô Đắc Thọ là trung tâm, địa thế đẹp, nhân dân các dòng họ đã nhiều lần xin Họ Tô địa điểm đó để xây đình, là nơi sinh hoạt cộng đồng. Họ Tô đồng ý, nên mỗi khí tế lễ đình trong sớ đều có chữ “Ơn Tô vạn vọng”. Biết ơn Họ Tô vì đã chuyển mộ Tổ để làng có đất xây đình.

          Sinh thời ông Tô Đắc Thọ sinh được 3 người con trai và 1 người con nuôi.

          Tô Hội Vinh là càng Trưởng

          Tô Quang Lộc: cành thứ hai

          Tô Hợi Lắm: cành thứ ba

          Con nuôi cành thứ tư

          Cụ Tô Đắc Thọ được suy tôn là Thủy tổ của Chi họ Tô Đại Bình, huyện Đầm Hà, Tỉnh Quảng Ninh, đến nay đã qua 11 đời con cháu.

          Tính đến năm 2012 tổng số hộ có 140 hộ với 560 nhân khẩu. Trong đó nam có 270 người, nữ 290 người. Ngoài một số hộ sống tại xã Đại Bình và một số chuyển sống ở huyện Đầm Hà, Quảng Ninh, một số con cháu Họ Tô Đại Bình chuyển đi sống ở các tỉnh, thành phố khác: Thành phố Hạ Long, Hải Phòng,Thành phố Hồ Chí Minh.

          Ngày giỗ Tổ của chi họ vào ngày 28 tháng Giêng âm lịch hàng năm.

          Chi họ duy trì nền nếp gia phong và dòng tộc Tô bằng con trưởng, không phân biệt tuổi tác. Hiện nay cụ Tô Lưu, sinh năm 1933 là Trưởng họ của chi họ Đại Bình, Đầm Hà, Quảng Ninh.

          Nghề nghiệp chính của bà con chi họ trước năm 1945 hầu hết là làm ruộng và làm nghề ngư. Sau hòa bình lập lại 1954, con cháu chi họ đã ra đi làm ăn, sinh sống rải rác ở cả nước. Từ đó các ngành, các nghề cũng được con cháu Họ Tô phát triển, đời sống kinh tế cũng dần được nâng cao. Trong đó hộ làm ăn khá 10%, hộ trung bình 80%, còn lại 10% hộ có thu nhập thấp.

          Từ đó việc học hành của con cháu cũng được quan tâm hơn. Hiện chi họ có 52 người có bằng đại học, 4 người là Thạc sĩ.

          Trải qua các cuộc chiến tranh bảo vệ đất nước, chi họ Tô Đầm Hà đã có gần 60 người tham gia lực lượng quân đội và công an. Có 3 người là liệt sĩ, 5 người là thương binh. Hiện nay Bộ đội biên phòng có 1 Đại tá, công an có 1 là Thượng tá. Trong dân sự một số người đang giữ chức vụ trưởng phó phòng của Ủy ban nhân dân huyện.

          Họ Tô là một chi họ lớn của địa phương, có tính đoàn kết cao, nên các phong trào của địa phương cũng thường xuyên được mời tham dự. Chi họ xây dựng được quỹ khuyến học để động viên con cháu chăm chỉ học hành,có thành tích cao trong học tập.

          Chi Họ Tô Đầm Hà đã cho xây dựng lăng mộ của 2 ông bà Thủy tổ Tô Đắc Thọ, xung quanh là lăng mộ của các con Thủy tổ.

          Nhiều gia đình cũng đã tôn tạo xây dựng khang trang kiên cố phần mộ gia tộc mình.

          Hiện nay chi họ Tô Đầm Hà chưa có nhà thờ họ, do đó ngày giỗ Tổ vẫn tập trung về nhà Trưởng họ để tế lễ. Truyền thống nghĩa tình tốt đẹp của chi họ là: Nếu một trong số các hộ của chi họ, có ai không may qua đời. Họ sẽ đến giúp việc an táng, đưa ra nghĩa trang với trách nhiệm cao nhất, đóng góp tiền ủng hộ để giúp gia chủ giảm khó khăn.

          Tô Hồng