Vườn bí thơm của HTX Yến Dương đang cho thu hoạch (Ảnh TL)

          Cụ Tổ của Chi Họ Tô xã Yến Dương, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn là Tô Văn Quẩy, Tổ bà là Lường Thị Tiên, người dân tộc Tày, là người Họ Tô gốc ở xóm Cốc Lùng, xã Đức Long, huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng. Cụ từ Cao Bằng về Bắc Kạn làm nghề buôn muối và định cư tại thôn Loỏng Lứng, xã Yến Dương, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn từ đầu thế kỷ 20.

          Sơ lược phả hệ của Họ Tô xã Yến Dương, huyện Ba Bể như sau:

          Đời 1: Cụ Tô Văn Quẩy và cụ bà Lường Thị Tiên sinh được 2 người con. Cả là Tô Văn Lần, thứ hai Tô Thị Luyên.

          Đời 2: Ông Tô Văn Lần, vợ Nông Thị Vượng sinh được 4 người con. Con cả Tô Thị Hợi, thứ hai Tô Thị Chỉ, thứ ba Tô Văn Nhạn và thứ tư Tô Văn Tăng

          Bà Tô Thị Luyên lấy chồng Lã Văn Toàn.

          Đời 3: Ông Tô Văn Nhạn sinh 1959, vợ Ngôn Thị Hoa, gia đình ở xã Yến Dương. huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Ông bà sinh được 3 người con, 1 trai, 2 gái là: Tô Văn Ưu 1980 và Tô Thị Yêu  1983, Tô Thị Sim 1985.

          Ông Tô Văn Tăng sinh 1961, vợ Nguyễn Thị Bời, gia đình ở xã Yến Dương. huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Ông bà sinh được 3 người con gái: Tô Thị Bưởi 1983, Tô Thị Biền 1986, Tô Thị Viên 1989.

Đời 4: Ông Tô Văn Ưu sinh 1980, giáo viên trường THCS Yến Dương, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn, vợ Nông Thị Hương; ông bà sinh được 2 con gái.

          Tô Thị Yêu 1983, giáo viên Trường THPT Ba Bể, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn

          Tô Thị Sim 1985, giáo viên Trường Mầm non Đức Xuân, thành phố Bắc Kạn.

          Tô Thị Bưởi 1983, cán bộ Lâm nghiệp huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn

          Tô Thị Biền 1986, cán bộ Y tế xã Hóa Thượng, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.

          Tô Thị Viên 1989, cán bộ xã Mỹ Phương, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn.

          Tính từ cụ Tổ Tô Văn Quẩy đến các thế hệ mới sinh, Họ Tô xã Yến Dương đã truyền kế được 5 đời.

          Nghề nghiệp chính trước đây làm ruộng, hiện nay làm công chức, viên chức hưởng lương hành chính sự nghiệp, ngoài ra kết hợp một số nghề phụ khác. Đời sống trung bình khá.

          Chi họ hiện nay có 8 người tốt nghiệp đại học.

          Những gia đình tiêu biểu của dòng họ:

          Gia đình ông Tô Văn Nhạn có 4 bố con đều tốt nghiệp đại học.

          Gia đình ông Tô Văn Tăng có 4 bố con đều tốt nghiệp đại học.

          Việc tìm được quê gốc của dòng họ là nhờ khi ông Tô Văn Tăng đi học Trường sư phạm 10 + 3, gặp cô giáo Tô Thị Miên người Họ Tô ở Cao Bằng đã dẫn ông Tăng về nhà chơi. Qua câu chuyện tại nhà cô giáo Miên, ông Tăng biết được ông nội Tô Văn Quẩy là người gốc Họ Tô ở xóm Cốc Lùng, xã Đức Long, huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng. Sau khi biết được thông tin, Họ Tô xã Yến Dương đã đi về xóm Cốc Lùng, xã Đức Long, huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng để tìm về cội nguồn và cũng từ đó đến nay cứ vào ngày mùng 10 tháng Ba âm lịch hàng năm, anh em ông Tô Văn Tăng lại lên xóm Cốc Lùng, xã Đức Long, huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng giỗ Tổ.

          Những thông tin thêm về dòng Họ Tô khác tại xã Yến Dương:

          Ở xã Yến Dương, huyện Ba Bể còn có dòng Họ Tô Văn gồm 3 anh em trai là: Tô Văn Thàng, Tô Văn Dính và Tô Văn Dèn quê gốc ở Nguyên Bình, Cao Bằng, đến định cư và làm ăn tại xã Yến Dương vào khoảng năm 1945. Ngay khi mới đến đã nhận anh em với ông Tô Văn Lần (đời 2) bố của ông Tô VănTăng.

          Hiện nay, ông Tô Văn Thành không có con trai nối dõi và đã chết, ông Tô Văn Dính  có 3 con trai, hiện đang ở xã Yến Dương, ông Tô Văn Dèn có 2 con trai, hiện đang ở xã Chu Hương, huyện Ba Bể.

            Tô Văn Sâm

(Ghi theo lời kể của ông Tô Văn Tăng đời 3 và bà Tô Thị Sim đời 4 Họ Tô xã Yến Dương, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn)