Toàn cảnh Phiên họp

          Sáng 18/11, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm, đại biểu Quốc hội đề nghị Chính phủ làm rõ tính đặc thù trong hoạt động kiểm tra chuyên ngành về kinh doanh bảo hiểm.

          Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm: Cần ràng buộc chặt hoạt động bán chéo bảo hiểm

          Tại phiên họp, các đại biểu tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm. Đây là dự án luật có ý nghĩa quan trọng và cấp thiết, không chỉ đối với ngành bảo hiểm mà còn tác động sâu rộng đến sự ổn định kinh tế xã hội và an sinh của người dân. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, ngành bảo hiểm Việt Nam đang đứng trước những cơ hội lớn để trở thành một kênh huy động vốn trung và dài hạn hiệu quả cho nền kinh tế; đồng thời là công cụ quản trị rủi ro không thể thiếu của mọi cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp.

          Tuy nhiên, Luật Kinh doanh bảo hiểm hiện hành dù đã đóng vai trò quan trọng, nhưng sau nhiều năm thực hiện, đã bộc lộ những hạn chế, bất cập, không còn phù hợp với thực tiễn phát triển sôi động của thị trường, các chuẩn mực quốc tế mới, cũng như chưa theo kịp với các hình thức kinh doanh, sản phẩm bảo hiểm mới phát sinh. Do đó, trong lần sửa đổi luật này nhằm tạo ra khung pháp lý minh bạch, đồng bộ và hiệu lực cao hơn, qua đó bảo vệ tốt hơn quyền lợi của bên mua bảo hiểm, nâng cao năng lực quản trị và cạnh tranh của các doanh nghiệp bảo hiểm và thúc đẩy sự phát triển bền vững, lành mạnh của thị trường bảo hiểm Việt Nam.

          Làm rõ tính đặc thù đối với hoạt động kiểm tra chuyên ngành về kinh doanh bảo hiểm

          Cho ý kiến về quy định thanh tra, kiểm tra, đại biểu Hà Sỹ Đồng – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị đề nghị làm rõ phạm vi kiểm tra chuyên ngành, để tránh chồng chéo. Đại biểu cho biết, dự thảo Luật sửa đổi cụm từ “kiểm tra” thành “kiểm tra chuyên ngành” tại khoản 1 Điều 152, Điều 153 Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022. Qua nghiên cứu và tại Báo cáo thẩm định của Bộ Tư pháp cũng đã thể hiện: tại Điều 61 Luật Thanh tra năm 2025 quy định về hoạt động kiểm tra chuyên ngành của các cơ quan quản lý nhà nước, theo đó, giao: “Chính phủ quy định về hoạt động kiểm tra chuyên ngành của các cơ quan quản lý nhà nước, trừ trường hợp luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội có quy định khác”.

         Đại biểu Hà Sỹ Đồng – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị phát biểu

          Trên cơ sở đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 217/2025/NĐ-CP ngày 05/8/2025 về hoạt động kiểm tra chuyên ngành (có hiệu lực thi hành từ ngày 05/8/2025). Như vậy, hoạt động kiểm tra chuyên ngành về kinh doanh bảo hiểm cũng như các hoạt động khác cần thực hiện theo quy định chung về kiểm tra chuyên ngành của các cơ quan quản lý nhà nước được quy định tại Luật Thanh tra năm 2025 và Nghị định số 217/2025/NĐ-CP.

          Do đó, đại biểu Hà Sỹ Đồng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo làm rõ những quy định đặc thù của Luật Thanh tra năm 2025 và Nghị định số 217/2025/NĐ-CP đối với hoạt động kiểm tra chuyên ngành về kinh doanh bảo hiểm để thuyết minh rõ hơn, bảo đảm chỉ quy định những nội dung đặc thù, tránh quy định trùng lắp với nội dung đã quy định tại Luật Thanh tra năm 2025 và Nghị định số 217/2025/NĐ-CP.

          Đại biểu Tô Thị Bích Châu – Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh phát biểu

          Có cùng quan điểm trên, đại biểu Tô Thị Bích Châu – Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh cho rằng, việc thay đổi thuật ngữ thanh tra thành kiểm tra chuyên ngành tại Điều 151 của dự thảo luật là phù hợp với Luật Thanh tra năm 2022. Tuy nhiên, cần làm rõ phạm vi, thẩm quyền và trình tự tiến hành để tránh chồng chéo giữa hoạt động thanh tra của Bộ Tài chính và Thanh tra hành chính. Do đó, cần quy định cụ thể về trách nhiệm của tổ chức, chuyên gia được thuê tham gia kiểm tra, trong đó cần xác định rõ nghĩa vụ bảo mật thông tin và trách nhiệm pháp lý khi có sai sót trong kết luận kiểm tra.

          “Đôi khi chỉ là dự thảo hoặc sơ suất, hoặc chưa hoàn chỉnh trong quy định pháp luật nhưng thông tin đã rò rỉ trên mạng xã hội làm mất uy tín doanh nghiệp và ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc kinh doanh hợp pháp chính đáng của doanh nghiệp, đôi khi dẫn đến phá sản hoặc tạm ngừng kinh doanh”, đại biểu Tô Thị Bích Châu nêu quan điểm.

         Đại biểu Lê Thu Hà – Đoàn ĐBQH tỉnh Lào Cai phát biểu

          Cũng quan tâm đến quy định về hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát, đại biểu Lê Thu Hà – Đoàn ĐBQH tỉnh Lào Cai đề nghị quy định rõ ràng hơn về công cụ giám sát và lộ trình chuẩn mực mới tại Điều 154 và Điều 156 của dự thảo luật.      Đại biểu đồng tình với việc điều chỉnh theo Luật thanh tra mới và lộ trình áp dụng mô hình vốn dựa trên rủi ro (RBC) tại Điều 156. Nhưng theo đại biểu, nếu chỉ thay đổi thuật ngữ thanh tra bằng kiểm tra chuyên ngành và chia lộ trình thành nhiều mốc 2026, 2028, 2031, mà không gắn với công cụ giám sát cụ thể, thì khó đạt được mục tiêu hậu kiểm thực chất. Do vậy, đại biểu đề nghị tại Điều 154 khi cho phép thuê tổ chức kiểm toán độc lập, cần quy định tiêu chí lựa chọn tổ chức kiểm toán, trách nhiệm pháp lý nếu kết luận sai, nguyên tắc công khai các chỉ tiêu an toàn tài chính, biên khả năng thanh toán, dự phòng nghiệp vụ...

           Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu giải trình

          Giải trình vấn đề đại biểu nêu, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, Ban soạn thảo đề nghị giữ nguyên các nội dung liên quan đến hoạt động kiểm tra chuyên ngành trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm; theo đó, dự thảo luật chỉ bổ sung quyền hạn của Bộ Tài chính trong việc thực hiện các hoạt động kiểm tra chuyên ngành chưa được quy định tại Luật Thanh tra và các Nghị định liên quan, bảo đảm là không chồng chéo trong các quy định của pháp luật. Các quy định tại dự thảo luật cũng thể hiện rõ ràng, minh bạch, đầy đủ nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan quản lý nhà nước trong việc thực hiện quản lý, giám sát, kiểm tra chuyên ngành, xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm và phù hợp với thông lệ quốc tế.

            Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh và các đại biểu tham gia Phiên họp

          “Hiện nay không chỉ có lĩnh vực bảo hiểm, các lĩnh vực khác hiện nay Bộ Tài chính cũng đang triển khai việc này. Ví dụ, vấn đề thuế, trước đây mỗi năm có hàng ngàn cuộc kiểm tra chuyên ngành. Trước đây có thanh tra, bây giờ không có thanh tra thì tập trung sang kiểm tra chuyên ngành. Lĩnh vực bảo hiểm cũng tương tự như vậy, cũng không có chồng chéo. Tuy nhiên, Ban soạn thảo cũng tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội để rà soát, hoàn thiện dự thảo luật, đảm bảo sự đồng bộ và khả thi trong quá trình thực hiện, đặc biệt là không để chồng chéo, không tạo ra kẽ hở”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định.

          Giải trình rõ khái niệm “sản phẩm bảo hiểm tử kỳ”

          Cho ý kiến về sản phẩm bảo hiểm tử kỳ và phạm vi hoạt động (Điều 63), đại biểu Hà Sỹ Đồng – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị đề nghị Chính phủ giải trình rõ khái niệm “sản phẩm bảo hiểm tử kỳ”, làm rõ sự khác biệt giữa “thời hạn bảo hiểm” và “thời hạn hiệu lực hợp đồng”. Báo cáo thẩm tra cũng chỉ ra nguy cơ quy định hiện tại có thể tạo bất bình đẳng cạnh tranh giữa doanh nghiệp nhân thọ – phi nhân thọ – bảo hiểm sức khỏe. Do đó, đại biểu đề nghị nghiên cứu kỹ tác động, tham khảo kinh nghiệm quốc tế và bổ sung giải thích từ ngữ để bảo đảm minh bạch, thống nhất và tránh cách hiểu khác nhau khi áp dụng.

          Đại biểu Phạm Thị Kiều – Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng phát biểu

          Tại khoản 2, sửa đổi, bổ sung điểm b và điểm c, Điều 63 của dự thảo luật, đại biểu Phạm Thị Kiều – Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng đề nghị Ban soạn thảo bổ sung thêm quy định về “Bảo hiểm tai nạn con người” vào 02 điểm b và c, khoản 2, Điều 63, đặc biệt là trong phạm vi kinh doanh của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ và doanh nghiệp bảo hiểm sức khỏe. Theo phân loại nghiệp vụ bảo hiểm, bảo hiểm tai nạn con người thường được xếp chung hoặc có liên quan chặt chẽ với bảo hiểm sức khỏe và được phép kinh doanh bởi doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ.    Các sản phẩm bảo hiểm tai nạn thường được bán kèm hoặc kết hợp với bảo hiểm sức khỏe (như bảo hiểm du lịch, bảo hiểm tai nạn lao động...). Việc cho phép doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ kinh doanh rõ ràng sản phẩm bảo hiểm tai nạn con người, sẽ giúp họ cung cấp gói sản phẩm toàn diện hơn, đáp ứng kịp thời nhu cầu bảo vệ sức khỏe và rủi ro tai nạn ngắn hạn của khách hàng.

        Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng giải trình vấn đề đại biểu quan tâm

          Giải trình ý kiến đại biểu tại Điều 63 của dự thảo luật về sửa đổi quy định về phạm vi hoạt động của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, dự thảo luật quy định doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ vừa được triển khai bảo hiểm phi nhân thọ, bảo hiểm sức khỏe có thời hạn từ 1 năm trở xuống. Đây là bảo hiểm mang tính ngắn hạn, tương tự tính chất của bảo hiểm phi nhân thọ; đồng thời, vừa triển khai sản phẩm bảo hiểm tử kỳ có thời hạn từ 1 năm trở xuống. Đây là  nghiệp vụ bảo hiểm đang được áp dụng trong bảo hiểm nhân thọ.

          Bộ trưởng cho biết, bảo hiểm tử kỳ chỉ bảo hiểm cho trường hợp chết không liên quan đến rủi ro tử vong, được đề cập tại các sản phẩm bảo hiểm khác là sản phẩm bảo hiểm đơn giản và phổ biến tại nước ta trong hơn 20 năm vừa qua. Đây cũng là quy định tiên tiến, tạo thêm cơ hội kinh doanh cho doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ, bảo hiểm sức khỏe. Hiện nay, theo nghiên cứu và tham khảo kinh nghiệm quốc tế, các quốc gia như Nhật Bản, Singapore, Indonesia, Hàn Quốc và một số quốc gia khác đã cho phép doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ được bán sản phẩm bảo hiểm tử kỳ có thời hạn.

        Đại biểu tham gia Phiên họp

          Do thị trường bảo hiểm hiện nay có 20 nghiệp vụ bảo hiểm thuộc ba loại hình là bảo hiểm nhân thọ, phi nhân thọ và bảo hiểm sức khỏe nên việc chỉ quy định khái niệm của một nghiệp vụ tại dự thảo luật sẽ chưa đảm bảo tính toàn diện.    Tiếp thu ý kiến của các đại biểu, về giải thích từ ngữ, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục xây dựng các hướng dẫn về nghiệp vụ bảo hiểm tại Nghị định, Thông tư để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp thực hiện được thuận lợi, hiệu quả.

          Lan Hương - Vũ Hiếu - Cao Hoàng (Cổng TTĐT Quốc hội)