Chùa Hồng Phúc tọa lạc trên sườn núi Thiên Vân phường Bắc Sơn (Ảnh TL).

Thủy Tổ họ Tô Cựu Viên là cụ Tô Công húy Hoàn. Con cháu ngày nay nghe truyền kể lại:

Cụ vốn người thôn Trung Hành, xã Hành Thiện, tỉnh Nam Định, gia đình cụ chuyên nghề chài lưới, cụ đi nhiều nơi đánh bắt tôm cá. Đến năm 1633 (Quý Dậu) cụ đã đi thuyền về Cựu Viên và lập nghiệp tại đây cùng cụ bà là Nguyễn Thị Lựng hình thành nên chi họ Tô Cựu Viên ngày nay. Cựu Viên nghĩa là vườn cũ, ngày xưa là sông bãi đến tận chân núi Cựu Viên bây giờ.

Trước năm 1813, huyện An Lão thuộc phủ Kinh Môn trấn Hải Dương. Từ năm 1838 An Lão thuộc phủ Kiến Thụy, tỉnh Hải Dương, đến năm 1889 thuộc tỉnh Phú Diễn sau đổi thành Kiến An, Tổng Văn Đầu gồm 6 xã: Văn Đầu, Văn Tràng, Cựu Viên, Kha Lâm, Khúc Trì, Thượng Chất.

Hai cụ sinh được 4 người con (3 trai, 1 gái):

          - Trai lớn là: Tô Quốc Đạt

          - Trai thứ hai: Tô An Yến

          - Trai thứ ba: Tô Quốc Bảo

- Gái thứ tư: Tô Thị Ngoạn     

Đến khoảng thời gian năm 1656 - 1657 ông Tô Quốc Đạt và con trai lớn của cụ đã vận động nhân dân tổ chức đắp đê lấn biển, để nhân dân cấy lúa tới nay, còn khu làng chài nay cũng đã trở thành cánh đồng lúa màu mỡ. Cụ được nhân dân quý mến tin yêu, nhân dân đã có câu ca để lại:

“Cựu Viên có bến làng chài

Có sông, có núi đúng là hữu duyên”

Ngày nay còn nhiều di tích để lại dưới lòng đất Cựu Viên nơi gần giáp chân núi đào sâu khoảng 2 mét là thấy vỏ hà, vỏ hến, cây sú vẹt…

Ngày giỗ Thủy tổ họ Tô Cựu Viên Tô Công húy Hoàn là ngày giỗ 20 tháng Bảy  âm lịch hàng năm. Giỗ cụ Thủy tổ Tỉ Nguyễn Thị Lựng kỵ là ngày 27 tháng Hai âm lịch.

Khi hai cụ Tổ qua đời thì ba anh em con cụ Tổ Tô Quốc Đạt, Tô An Yến, Tô Quốc Bảo đều sinh sống tại làng Cựu Viên. Em gái Tô Thị Ngoại mất lúc 9 tuổi kỵ nhật 5 tháng Tám âm lịch.

Cụ Tô Quốc Đạt (đời thứ 2) con lớn cụ Tổ Tô Công húy Hoàn. Vợ cụ là Nguyễn Thị Nhật. Hai cụ sinh được 5 người con (4 trai, 1 gái):

          - Con trai lớn: Tô Văn Diệu

          - Con thứ hai: Tô Văn Năng

          - Con thứ ba: Tô Văn Lệ

          - Con thứ tư: Tô Văn Luật, còn có tên khác là Cẩm.

- Con thứ năm là gái không rõ lấy chồng ở đâu.

Tô Văn Diệu anh cả làm nghề thuyền chài và sống ở Quốc Đản - An Lão - Hải Phòng và sau này thất lạc không rõ địa chỉ ở đâu không ai biết.

Còn lại ba anh em trai sống tại làng Cựu Viên. Anh Tô Văn Năng và Tô Văn Lệ mở nghề làm đồ gốm như: nồi, vại, ấm đất và thờ cúng. Nay là Ngành trưởng họ Tô Cựu Viên.

Cụ Tô An Yến (đời thứ 2), con thứ hai của cụ Tô Công húy Hoàn có 2 vợ là Phạm Thị Lý và vợ hai là Nguyễn Thị Chuyền.

Bà cả không có con, bà hai có 6 người con (4 trai, 2 gái).

Cụ Tô Quốc Bảo (đời thứ 2), không lấy vợ, mất lức 52 tuổi, không rõ ngày tháng năm mất.

Họ Tô Cựu Viên từ đời cụ Thủy Tổ Tô Công húy Hoàn đến nay là 11 đời. Toàn chi họ hiện có 60 hộ, 185 nhân khẩu.

Trước đây chi họ có phả tộc, nhưng do chạy loạn và cháy nhà nên bị mất. Hiện nay chi họ đang tổ chức viết lại. Đã viết xong từ đời thứ nhất đến đời thứ sáu.

Hiện nay chi họ xây dựng được lăng mộ Thủy Tổ, đồng thời xây dựng từ đường họ tộc 66m^2.

Trước năm 1945, chi họ có cụ Tô Vinh Hiển làm thầy giáo dạy chữ Nho cho học sinh tại làng. Các cụ Tô Văn Đặng, Tô Văn Khoan làm thầy thuốc chữa bệnh cho nhân dân.

 Trong thời kỳ cách mạng 1945, có nhiều gia đình của dòng họ Tô tham gia hoạt động cách mạng như gia đình cụ Tô Văn Kế, cụ Tô Văn Thuận và các con gái như Tô Thị Đều, Tô Thị Đặn ở thôn Cựu Viên đã góp nhiều công sức tiền của cho cuộc kháng chiến lâu dài của dân tộc, nên đã được Thủ tướng Chính phủ Phạm Văn Đồng ký quyết định công nhận là gia đình có công với cách mạng.

Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước có rất nhiều người con trong họ Tô đã lên đường cầm súng bảo vệ Tổ Quốc, có những con cháu chắt của họ Tô đã anh dũng hy sinh. Tiêu biểu là liệt sỹ Tô Văn Loan, được công nhận “Dũng sỹ diệt Mỹ” và đã hy sinh tại chiến trường B.

Từ năm 1945 đến nay con cháu họ Tô Cựu Viên sống ở khắp mọi miền đất nước: Miền Nam, miền Trung, Quảng Ninh, Vũng Tàu, Sông Bé… và có những gia đình đi công giáo và di cư vào Nam năm 1954. Có một số người họ Tô Cựu Viên hiện nay cư trú tại một số nước trên thế giới như: Mỹ, Anh, Đức, Nga, Ucraina…Tuy định cư ở nước ngoài, nhưng đến ngày Giỗ Tổ hàng năm đều về cúng Tổ, nếu không về được vẫn gửi tiền, hương vật phẩm về cung tiến.

                                           Tô Quang Tiếm (Đời thứ 6)