Xã Đồng Văn, Thanh Chương đón nhận Bằng công nhận Xã đạt chuẩn Nông thôn mới và phần thưởng 500 triệu đồng (Ảnh TL)

Làng Di Luân, xã Đồng Luân (nay là xã Đồng Văn) huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An nằm bên bờ tả ngạn của con sông Cả mà nhân dân ta thường gọi là sông Lam.

Họ Tô xã Đồng Văn, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An có nguồn gốc từ họ Tô Đại tôn ở xã Thạch Bằng, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh.

Theo gia phả (đời Tự Đức năm thứ 21) ghi lại, Thái Thủy tổ Họ Tô Đại tôn là: Võ Công quận Tô công nhất lang đến ở làng Thái Bình Đoài, xã Canh Hoạch, tổng Canh Hoạch, huyện Thiên Lộc, tỉnh Nghệ An, nay ở xã Thạch Bằng, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh hình thành Họ Tô Đại tôn đến nay đã được 19 đời. Phần mộ Thái Thủy tổ mai táng ở rú Bờng, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh.

Thủy tổ Họ Tô làng Di Luân là ông Tô Trăm tự Tú Lâm, thụy Chất Trực làm nghề ươm giống tằm. Vợ là bà Nguyễn Thị Liệm về cư trú tại làng Di Luânxã Đồng Luân (nay là xã Đồng Văn), huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An- theo phán đoán của dòng họ thuộc Đời vua Vĩnh Thịnh, khoảng năm 1710.

Thủy tổ Tô Trăm sinh hạ 2 con trai, 4 con gái. Con trai trưởng của Thủy tổ là Ông Tô Đinh, tự Kim Định, thụy Cương Trực, vợ là Nguyễn Thị Thích sinh hạ 9 người con, 6 trai và 3 gái

          Từ đây hình thành 6 phân chi của chi Họ Tô Di Luân. Qua thời gian phân chi thứ 2 và thứ 3 vô hậu nên hiện chỉ còn 4 phân chi

Phân chi thứ nhất: Miêu duệ ông Tô Kiên Trinh. Hiện nay ông Tô Hữu Tiềng là Tộc trưởng của họ Tô Thanh Chương cũng là Trưởng phân chi này.

Phân chi thứ tư:  Miêu duệ ông Tô Châu. Hiện nay Trưởng phân chi là ông Tô Văn Hòa.

Phân chi thứ năm:  Miêu duệ ông Tô Kiền. Hiện nay Trưởng phân chi là ông Tô Văn Cầu.

Phân chi thứ sáu:  Miêu duệ ông Tô Kình. Hiện nay Trưởng phân chi là ông Tô Văn Thành.

Tính từ Thủytổ Tô Trăm cho đến nay Họ Tô ở làng Di Luân có 11 đời. Hiện có 75 hộ, 305 nhân khẩu,cư trú rải rác ở một số tỉnh và thành phố từ Bắc vào Nam.

          Về trình độ học vấn của con em trong chi họ qua các thời kỳ:

- Thời trước đã có 2 tú tài, 3 nhị trường.

- Thời nay kể cả trai lẫn gái và con dâu đã có 2 người đang làm nghiên cứu sinh tiến sỹ, 4 thạc sĩ, 51 người có trình độ đại học, 15 tốt nghiệp cao đẳng và trung học chuyên nghiệp và đang còn có nhiều con cháu đang theo học tại các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp.

Dòng Họ Tô Di Luân không chỉ là người cần cù lam lũ làm ăn, chịu khó học hành và sẵn sàng xả thân khi Tổ quốc cần mà còn có lòng nhân ái, thương yêu đùm bọc lẫn nhau. Dòng Họ Tô ở đây đã cùng với các dòng họ khác trong vùng gắn kết với nhau để chống thiên tai, địch hoạ, chống bão lũ để vươn lên giành sự sống.

Trong thời phong kiến, đế quốc, nhiều bậc tiền nhân của dòng họ đã chịu khó học hành và có bằng cấp cao trong các trường học. Nhiều người tham gia cách mạng tiền khởi nghĩa, khởi nghĩa... Tiếp bước truyền thống của ông, cha, trong kháng chiến chống Mỹ và bảo vệ Tổ quốc, họ Tô Thanh Chương đã có 49 người gia nhập quân đội và công an, trong đó  có 5 người là liệt sĩ chống Mỹ và bảo vệ Tổ quốc; 2 người là thương binh; 1 người là bệnh binh. Có 1 người mang quân hàm Thượng tá và 1 người là Đại tá công an.

Hiện nay có ông Tô Văn Tám là đại biểu Quốc hội khóa XIII, XIV và XV, Phó trưởng Đoàn Thường trực Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Kon Tum, nay là  Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật của Quốc hội khóa XV.

Hàng năm chi Họ Tô Thanh Chương tổ chức Lễ tế Tổ tập trung vào ngày 12, 13 tháng Giêng và rằm tháng Bảy theo hình thức tập trung. Đặc biệt là ngày 12, 13 tháng Giêng, con cháu từ mọi miền Tổ quốc đều cố gắng thu xếp thời gian, điều kiện để về dâng hương cúng Tổ. Sau khi dâng hương cúng Tổ con cháu tụ tập đầy đủ để họp họ mừng thọ các cụ cao niên, biểu dương những người có công, có lời khen ngợi các cháu học giỏi, đỗ đạt cao trong các kì thi, và làm công đức xây dựng quĩ của dòng họ, xây dựng cơ sở hạ tầng ...

Phần mộ Tổ Họ Tô Đồng Văn, Thanh Chương

                   Tộc trưởngTô Hữu Tiềng và ông Tô Quang Trung

Lời Ban Biên tập:

Theo Gia phả viết thời vua Tự Đức thứ 21 (năm 1869) còn lưu giữ tại họ Tô xã Xuân Liên, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh: Đời thứ 6 họ Tô Đại tôn ở Thái Bình Đoài thôn, Canh Hoạch xã, Canh Hoạch tổng, Thiên Lộc huyện có ông Tô Tất Số và vợ là Phan Thị Mày sinh được 3 người con trai. Con cả là Tô Côi ở lại xã Canh Hoạch, còn con thứ 2 Tô Khôi, con thứ 3 Tô Nguyên chuyển đến thôn Nhân Hậu, xã Cương Đoán, tổng Cổ Đạm, huyện Nghi Xuân (nay là xã Xuân Liên, huyên Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh) - Đời Chính Hòa năm thứ 6 (khoảng năm 1685).

Ông Tô Nguyên (đời thứ 7) và vợ là Trần Thị Lâu và Nguyễn Thị Hoảng sinh được 3 con trai:

Con cả Tô Chiêm ở lại xã Cương Đoán, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh.

Con thứ hai Tô Khiêm chuyển đến xã Lượng Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh  Nghệ An hình thành chi Họ Tô xã Bắc Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An ngày nay.

Con thứ 3 là Tô Trăm chuyển đến làng Di Luân,xã Đồng Luân, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ Anhình thành chi Họ Tô xã Đồng Văn, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An ngày nay.

Như vậy, Thủy tổ Tô Trăm của họ Tô Đồng Văn, huyện Thanh Chương là đời thứ 8 của họ Tô Đại tôn Thạch Bằng tính từ Thái Thủy tổ .