HỌ TÔ THÔN ĐẠI ĐỒNG, XÃ ĐÔNG Á, HUYỆN ĐÔNG HƯNG, THÁI BÌNH


                              Mô hình chăn nuôi vịt hiệu quả ở  xã Đông Á (Ảnh TL)

          Trước Cách mạng Tháng 8 năm 1945, thôn Đại Đồng gọi là thôn Giàng, thuộc xã Thượng Tầm, tổng Thượng Tầm, phủ Thái Ninh, tỉnh Thái Bình. Sau Cách mạng Tháng 8 phủ Thái Ninh đổi thành huyện Đông Quan, rồi sáp nhập với huyện Tiên Hưng thành huyện Đông Hưng; xã Thượng Tầm đổi tên là xã Đông Hoàng; thôn Giàng đổi tên là thôn Đại Đồng nhưng tách về xã Đông Á liền kề cùng thuộc huyện Đông Hưng.

          Theo lời người xưa truyền lại thì Thủy tổ Họ Tô thôn Đại Đồng có thể có một trong 2 nguồn gốc:

          1. Cụ từ Thanh Hóa ra

          2. Cụ từ Nam Định hoặc Sơn Tây về.

          Thủy tổ Họ Tô về định cư ở thôn Đại Đồng (thôn Giàng xưa) ít nhất cách đây 300 năm vì miếu làng xây dựng cách đây 300 năm có ghi danh một cụ Họ Tô trong Ban khánh tiết.

          Thủy tổ ông và Thủy tổ bà đều không rõ tên tuổi, sinh được một con trai cũng không rõ tên tuổi. Đến đời 3 có ba con trai thứ tự tên là Tô Công húy Hưng, Tô Công húy Mẫn, Tô Công húy Bàng, trở thành Thế tổ của 3 cành họ hiện nay.

Họ Tô Đại Đồng nay đã đến đời thứ 13, có 64 hộ và trên 200 nhân khẩu. Ở quê hiện nay chỉ có 22 hộ; còn lại đi làm ăn định cư ở 11 tỉnh, thành trong cả nước.

          Số sống ở quê có khoảng 60% làm nông nghiệp còn làm nghề thủ công, dịch vụ. Khoảng 40% có đời sống khá trở lên, còn lại là trung bình, không có hộ nghèo.

          Chi họ trước đây có gia phả do ông Chủ nhang giữ, nhưng trong kháng chiến chống Pháp, ông bị giặc Pháp bắn chết sau không tìm thấy gia phả. Đến năm 1995, chi họ lập lại gia phả do các cụ cao tuổi nhớ lại để lập.

          Từ đường của họ được xây dựng năm 1931 song trải qua thời gian chiến tranh và thiên nhiên làm hư hỏng, bị xuống cấp nghiêm trọng. Năm 1994 chi họ tổ chức xây dựng lại từ đường theo mẫu từ đường cũ - kiểu truyền thống của đồng bằng sông Hồng. Các bức đại tự, cuốn thư, câu đối lấy nguyên mẫu cũ. Từ đường khánh thành ngày 20 tháng Hai năm Ất Hợi (1995). Phần mộ Tổ tiên trong chi họ  được các gia đình, các cành xây dựng tương đối chắc chắn. Mộ Tổ nằm ở khu trung tâm Mộ đỏ của xã Đông Hoàng.

          Việc khuyến học của chi họ đang được tiến hành. Trong họ có 12 người có bằng đại học, có 1 Thạc sĩ. Trong kháng chiến có 27 con em trong họ tham gia lực lượng vũ trang, có 4 liệt sĩ. Có 1 cán bộ cao cấp quân đội cấp Thượng tá là Chánh Thanh tra Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Thái Bình. Cán bộ dân chính có 1 con gái Họ Tô là Chánh án Toàn án dân sự - Tòa án nhân dân tỉnh Thái Bình.

          Chi họ đã bầu ra Hội đồng gia tộc gồm 4 người: Trưởng tộc và đại diện của 3 cành đề điều hành việc họ.

                      Tô Ngọc Quân (Trưởng tộc)